ΠΟΜΑΚΟΙ

Πομακικό χωριό στη Θράκη

Σήμερα, στην οροσειρά της Ροδόπης τόσο από την Βουλγαρική πλευρά όσο και από την ελληνική, ζει από την αρχαιότητα μια ιδιόμορφη και παρεξηγημένη φυλή, οι Πομάκοι.

Οι Βούλγαροι, στηριζόμενοι βασικά στο γλωσσικό τους ιδίωμα, τους διεκδικούν σαν Βούλγαρους, ενώ οι Τούρκοι, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι είναι μουσουλμάνοι, τους θεωρούν Τούρκους. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται Αγμέν και πιστεύουν πως είναι γηγενείς κάτοικοι της Θράκης και κατάγονται από τους Αγριάνες. Η συνεχής και επίμονη πλύση εγκεφάλου, που τους γίνεται άλλοτε από την Βουλγαρία και άλλοτε από την Τουρκία, συνοδευόμενη από την μόνιμη αδιαφορία της Ελλάδας έχει συντελέσει, ώστε αυτοί οι άνθρωποι να έχουν χάσει τις εθνικές τους ρίζες και να πλέουν σ’ ένα πέλαγος χωρίς πυξίδα εθνικού προσανατολισμού.

Πολλοί προσπάθησαν να ερμηνεύσουν ετυμολογικά τη λέξη «Πομάκοι» με επικρατέστερη άποψη αυτή των Βουλγάρων, σύμφωνα με την οποία η προέλευση της λέξης οφείλεται στο ρήμα pomagam που σημαίνει βοηθώ. Οι Βούλγαροι αποκαλούσαν τους Πομάκους «πομαγκάστ» δηλαδή βοηθούς, υποτελείς, δούλους, χωρίς δική τους ατομική και συλλογική οντότητα. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, σύμφωνα με τις έρευνες των εθνολόγων, ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων Θρακών.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Παιδιά Πομάκων στο σχολείο

Το οικογενειακό μόρφωμα, που κυριαρχεί ακόμη στους Πομάκους της Θράκης ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, είναι αυτό της πατριαρχικής οικογένειας. Παντρεμένοι γιοι, νύφες, εγγόνια βρίσκονται κάτω από την κοινή πατρική εξουσία. Ο άνδρας-πατέρας είναι ο αδιαφιλονίκητος αφέντης του σπιτιού. Αυτός διαμορφώνει τον οικογενειακό σχεδιασμό μόνος του, πραγματώνει την κατανομή εργασίας μεταξύ των μελών της οικογένειας και η εξουσία του φτάνει στο σημείο, ώστε να καθορίζει τη μοίρα κάθε μέλους.

Σε κάθε πομακική οικογένεια υπάρχει αυστηρή ιεράρχηση των μελών της. Αυτό γίνεται με βάση το φύλο και την ηλικία.

Το διπλό κριτήριο, που καθιερώνει ο ισλαμικός νόμος ανάμεσα στα φύλλα, είναι τόσο έντονο σε βάρος της γυναίκας, ώστε να τη μεταβάλλει σε άνθρωπο δεύτερης κατηγορίας. Τα κορίτσια από πολύ νωρίς μπαίνουν κάτω από την εξουσία όλων των μελών της οικογένειας με αποτέλεσμα να μειονεκτούν καταφανώς έναντι των αγοριών. Η γυναίκα μαθαίνει από πολύ νωρίς να σέβεται και να φοβάται τον άνδρα.

Βέβαια τελευταία, πολλοί μουσουλμάνοι διανοούμενοι, επηρεασμένοι από δυτικά πρότυπα, διακήρυξαν τη χειραφέτηση της γυναίκας και την ενσωμάτωσή της στην κοινωνία, ως ισότιμη με τον άνδρα.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σε πολλά μουσουλμανικά κράτη ν’ αλλάξει η νομική θέση της γυναίκας, χωρίς όμως θεαματικές αλλαγές προς την κατεύθυνση αυτή, για το λόγο ότι τα εθιμικά στοιχεία είναι διαποτισμένα από το Ισλάμ.

Τα παιδιά παίζουν στο σχολείο

ΈΘΙΜΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΖΩΗΣ

Οι άνδρες περνούν τις περισσότερες ώρες στα καφενεία. Τα παιδιά παίζουν στους δρόμους ελεύθερα (σάλμα) χωρίς να μπορεί η μητέρα τους να τα μαζέψει, αφού είναι τόσο απασχολημένη με τις αγροτικές και τις σπιτικές εργασίες της. Στα πομακικά χωριά είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο τα μεγαλύτερα παιδιά, να φροντίζουν τα μικρότερα. Στην εποχή της καπνοκαλλιέργειας τα τρία τέταρτα σχεδόν των μαθητών διακόπτουν τα μαθήματα στο σχολείο και προσφέρουν και αυτά τις υπηρεσίες τους στις καθημερινές δουλειές

"Παστάλιασμα καπνών"

Παιδί Πομάκων

Τη μονοτονία της άχαρης ζωής των γυναικών σπάζουν τα «μετζέ», τα περίφημα νυχτέρια του χωριού, οι καλύτερες ευκαιρίες για δουλειά, για διασκέδαση και για γάμπρισμα. Γίνονται συνήθως μέσα στους μήνες του Φθινοπώρου και του Χειμώνα, όταν επεξεργάζονται τον καπνό.

Στους μετζέδες επίσης γνέθουν μαλλί, πλέκουν, κεντούν, κλπ. Στα νυχτέρια συγκεντρώνονται πολλές γυναίκες, κυρίως κορίτσια. Παίρνουν όμως μέρος σ’ αυτά και παληκάρια, μνηστήρες και υποψήφιοι των αρραβωνιασμένων και των ελεύθερων κοριτσιών.

Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΣΤΑ ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ

Γεύμα σύγχρονης πομακικής οικογένειας

Η φιλοξενία στους Μουσουλμάνους Πομάκους θεωρείται θρησκευτική υποχρέωση και προσφέρεται μ’ ευχαρίστηση. Γενικά τους άνδρες περιποιείται ο άνδρας και τις γυναίκες η γυναίκα. Η γυναίκα δεν επιτρέπεται να καλωσορίζει τους ξένους αλλά μόνο τις ξένες γυναίκες, ενώ ο άνδρας μπορεί να καλωσορίζει τις ξένες γυναίκες.

Με την εμφάνιση του ξένου οι γυναίκες αποτραβιούνται στην κουζίνα, ενώ ο άνδρας σπεύδει κοντά του, τον υποδέχεται και τον οδηγεί στο μουσαφίρ οντασί. Εκεί θα σερβίρουν στον ξένο να φάει και εκεί θα του στρώσουν να κοιμηθεί.

Είσοδος σπιτιού

ΠΟΜΑΚΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Σπίτια Πομάκων

Οι Πομάκοι τραγουδούν τα δικά τους τραγούδια. Τα δημοτικά τους τραγούδια που είναι βγαλμένα μέσα από την ψυχή τους και μιλούν στην ψυχή τους. Τα στιχούργησαν και τα μελοποίησαν οι Πομάκοι, λαϊκοί, ανώνυμοι, στιχουργοί και συνθέτες, που η συγκίνησή τους εναρμονιζόταν με τις χαρές και τις λύπες, με τις επιθυμίες και τα ιδανικά των ομοφύλων τους. Αρκετά από τα πομάκικα δημοτικά τραγούδια είναι ιστορικά και παραλλαγές. Πολλά τα τραγούδια του γάμου, τα νανουρίσματα, τα μοιρολόγια, τα τραγούδια της αγάπης.

Τα πομάκικα δημοτικά τραγούδια είναι τραγούδια της παρέας και τα τραγουδούν οι Πομάκοι ατομικά ή ομαδικά. Πολλά όμως είναι και χορευτικά. Τα μουσικά τους όργανα είναι η πιστέλκα (φλογέρα), το σας (ένα είδος μπουζουκιού), και η γκάιντα.

Σε πολλά από τα πομακικά τραγούδια, συναντούμε χαρακτηριστικούς συμβολισμούς: Το μαύρο πουλί συμβολίζει το κακό που έγινε ή πρόκειται να γίνει. Ο κούκος είναι μαντατοφόρος ευχάριστων γεγονότων, κάποτε και δυσάρεστων. Τα δέντρα ροδιά, μηλιά, κερασιά, συμβολίζουν όμορφα κορίτσια κ.λ.π .

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

Παλαιότερα η ενδυμασία των πομάκων ήταν έργο αποκλειστικά της γυναίκας και γινόταν από υλικά οικιακής κατασκευής και προέλευσης. Χρησιμοποιούσε το μαλλί από τα πρόβατα ή την κατσίκα, και με τις βελόνες (ίγλα) ή τον αργαλειό έφτιαχνε τα ενδύματα όλων των μελών της οικογένειας κι όλον ακόμα το ρουχισμό του σπιτιού.

Με το πλέξιμο η πομάκισσα έφτιαχνε με τη μάλλινη κλωστή κάλτσες, τερλίκια, εσώρουχα, φανέλες, σκούφους κ.α. είδη ενδυμασίας. Υφαίνοντας πάλι στον αργαλειό έφτιαχνε τα μάλλινα εκείνα υφάσματα, λεπτά ή χονδρά αναλόγως, διαφορετικά για την ανδρική και την αγορίστικη φορεσιά, που βασικά της χρώματα ήταν το καφέ και το μαύρο.

Για την κοριτσίστικη και γυναικεία ενδυμασία τα υφαντά ήταν λεπτότερα και ωραιότερα, με βασικά χρώματα το άσπρο, το καφέ και το μαύρο. Με την πάροδο του χρόνου, η πομάκισσα χρησιμοποίησε και βαμβακερές κλωστές, αγορασμένες απ’ το εμπόριο.

Πομάκες

Για σχόλια και ερωτήσεις, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας
Copyright (c): 1999 - 2000, M.I.T. ΑΕ, All rights reserved.